15 kwietnia odbyła się konferencja poświęcona podsumowaniu rocznych działań w ramach międzynarodowego projektu badawczo-edukacyjnego „Wielokulturowa Rzeczpospolita w czasach Zygmunta Augusta” realizowanego w ramach programu Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego współfinansowanego z Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w którym byliśmy jednym z wykonawców zadań badawczych.

Projekt ten skupiał swoją uwagę na problemie degradacji kolekcji arrasów zamówionych przez króla Zygmunta Augusta i wykonanych w Brukseli w latach 1550-1560. Badania poruszały temat degradacji włókien jedwabiu i wełny, fotostabilności barwników wykorzystywanych do wybarwiania włókien materiałów, jak również samej identyfikacji zastosowanych barwników czy problemie aktywności mikrobiologicznej zbiorów arrasów oraz wpływ czynników zewnętrznych (LZO, temperatura i pyły) na zbiory arrasów.

Badania miały na celu wstępne określenie skali problemu prezerwacji kolekcji oraz pomoc w ustaleniu optymalnych warunków przechowywania kolekcji.

Podczas konferencji liczni słuchacze wysłuchali prezentacji podsumowujących każdą część badawczą projektu:

• dr Terje Grontoft (Norweski Instytut Badań Powietrza) przedstawił wnioski z wielomiesięcznych badań jakości powietrza wewnątrz pomieszczeń, gdzie przechowywane i wystawiane na widok turystów są zbiory Zamku Królewskiego. Ta część projektu koncentrowała się na wykorzystaniu opracowanych czujników MEMORI – nowych przenośnych urządzeń podręcznych służących pomiarowi jakości powietrza pomieszczeń (rejestrujących stężenia zanieczyszczeń, jak np. SO2, NOx, O3, kwasu octowego, pyłów i temperatury). Badacze zaprezentowali także ocenę ryzyka na najbliższe dziesięciolecia wpływu zanieczyszczeń na zabytki ruchome i przechowywane w konkretnych pomieszczeniach.
• dr inż. Katarzyna Lech (Politechnika Warszawska) zaprezentowała identyfikacje barwników prowadzoną za pomocą metod spektrometrii mas. Udało jej się zidentyfikować większość barwników z pobranych do badania nici o odcieniach od żółto-brązowych poprzez zielone niebieskie do czerwieni i fioletu. Dodatkowo przedstawiała prawdopodobne historyczne źródła tych barwników, co może zdecydowanie pomóc konserwatorom w zachowaniu oryginalnych kolorów podczas rekonstrukcji i konserwacji zbiorów.
• prof. dr hab. Katarzyna Turnau (Uniwersytet Jagielloński) skupiła się na problemie mikrobiologii arrasów. Pobrane wymazy z magazynów, jak i samych powierzchni arrasu wykazały prawdziwą gamę mikroorganizmów, które na szczęście w warunkach magazynowych pozostają w stanie uśpionym. Pani profesor wraz z zespołem naukowców podjęła również próby zastosowania nowoczesnych metod dezynfekcji zakażonych zbiorów. Przygotowane podłoża jedwabne i wełniane z naniesionymi mikroorganizmami poddawane były testom angażującym plazmę niskotemperaturową, jak również metody wykorzystujące właściwości mikrobójcze srebra.
• dr hab. Joanna Łojewska (Uniwersytet Jagielloński) poruszyła problem degradacji włókien wełny i jedwabiu. Swoją mowę rozpoczęła od wyjaśniania słuchaczom struktury molekularnej włókien jedwabiu i wełny oraz przestawieniu czynników powodujących ich degradację. Taka wiedza pozwoliła w prosty sposób wyjaśnić mechanizm rządzący procesami degradacji, jak i problem samonapędzania się jej w warunkach zamkniętych. Badania przeprowadzone przez zespół pozwoliły określić estymatory degradacji wełny i jedwabiu z wykorzystaniem metod spektroskopii w podczerwieni, a także określić wstępnie warunki przechowywania zbiorów, przy których proces degradacji przebiega najwolniej. Przeprowadzone badania angażowały metody spektroskopii w podczerwieni, UV-Vis, chromatografię wykluczania molekularnego, pomiar barwy oraz samo przyspieszone starzenie materiału w komorach klimatycznych.
• dr hab. Tomasz Łojewski (Akademia Górniczo-Hutnicza) zapoznał słuchaczy z metodami pomiaru i opisu matematycznego barwy. Swoje wystąpienie „Światłotrwałość arrasów” rozpoczął od opisu skonstruowanego ze współpracy z firmą zewnętrzną urządzenia do badań mikrofadometrycznych pozwalających w prosty sposób określić podatność barwników na degradację światłem, podać wskaźniki barwy, a także określić tępo degradacji i kolor po danym czasie. Badania nad arrasami wykazały wysoką odporność zastosowanych barwników na działanie światła, dla większości zmiana barwy wynosiła dE < 1, co prowadzi do wniosków, że zmiana barwy po zastosowaniu w badaniu dawki promieniowania odpowiadającemu prawie 80 latom nie powoduje zmian zauważalnych dla ludzkiego oka.

Po wystąpieniach prelegentów, słuchacze mieli okazję zapoznać się z urządzeniami badawczymi, jak również wysłuchać podsumowania działań edukacyjnych projektu.

Zespół Kinetyki Reakcji Heterogenicznych pragnie podziękować pani mgr Madalenie Ozdze za możliwość udziału w projekcie, jak i również wyrazić dalsze zainteresowanie współpracą z Muzeum Zamku Królewskiego na Wawelu.